خداحافظ خاطره ها!

وقتي ذهن خاموش مي شود!
 

آلزايمر مشكل مغزي است كه با از دست رفتن حافظه كوتاه مدت، فراموش كردن آدرس ها و اسم ها آغاز مي شود و كم كم تا آنجا پيش مي رود كه فرد حتي راه بازگشت به خانه را فراموش مي كند. زندگي فرد در نهايت با مرگ در اثر ناراحتي هاي تنفسي پايان مي يابد. آلزايمر تا 95 درصد بعد از 60 سالگي رخ مي دهد؛ ولي فقط در افراد سالخورده بروز نمي كند. بلكه با افزايش سن، خطر ابتلا به آلزايمر افزايش مي يابد. افراد 40 تا 50 ساله اي نيز بوده اند كه دچار آلزايمر شده اند. مرگ، 5-10 سال پس از بروز علائم اوليه اتفاق مي افتد؛ اما بيماري حدود 20 سال قبل از ظهور علائم بيماري شروع شده است. آلزايمر يك بيماري ژنتيكي است كه در اثر دو عامل بروز مي كند: اول به دلايل ژنتيكي و بعد عوامل محيطي و درمان قطعي هم ندارد.

علت بروز علائم آلزايمر
 

اين بيماري با از دست رفتن سيناپس هاي نورون ها در برخي مناطق مغز و نكروزه شدن سلول هاي مغز در مناطق مختلف سيستم عصبي مشخص مي شود. در بيماري آلزايمر، ساختارهاي پروتئيني كروي شكلي در خارج نورون هاي برخي مناطق مغز و ساختارهاي پروتئيني رشته اي در جسم سلولي نورون ها تشكيل مي شود. به اين ساختارهاي پروتئيني اجسام آميلوئيدي گفته مي شود. از مهم ترين پروتئين هايي كه در ايجاد آلزايمر نقش دارند، مي توان پروتئين پيش ساز آميلوئيدي (App) را نام برد. با اثر آنزيم بتا سكرتاز بر پروتئين App پپتيدهايي به نام بتا آميلوئيد ايجاد مي شود. در حالت عادي مقدار اين قطعات در سلول ها كم است و به سرعت تجزيه مي شود؛ اما در اين بيماري مقدار آنها افزايش مي يابد و باعث بروز علائم آلزايمر مي شود.

علائم هشدارد هنده بيماري آلزايمر
 

1- افسردگي در سالمندان از علائم بروز آلزايمر است. 2- فرد مبتلا به آلزايمر اشخاص و حتي خانواده خود را نمي شناسد. هيجان هاي كودكانه نشان مي دهد و از عهده نظافت لباس خود و لباس پوشيدن برنمي آيد. 3- از دست دادن حافظه: فراموش كردن مطالب و وقايعي كه اخيراً به حافظه سپرده شده اند (حافظه كوتاه مدت)، از اولين علائم زوال عقل يا دمانس است؛ مثل فراموش كردن گاه و بي گاه اسامي يا قرارهاي ملاقات. 4- اختلال در انجام فعاليت هاي روزانه: انجام امور روزانه براي اين بيماران دشوار است. آنها ممكن است مراحل مربوط به تهيه غذا يا تماس تلفني يا روش هاي انجام يك بازي را فراموش كنند. 5- اختلال در زبان يا گويش: لغات ساده را فراموش كرده يا كلمات غيرمعمول را جايگزين مي كنند؛ به طوري كه صحبت ها و نوشته هاي آنان قابل درك نيست. 6- اشكال در جهت يابي و گم كردن زمان و مكان: در محل خود گم مي شوند؛ يعني فراموش مي كنند كجا هستند و چگونه به آنجا رسيده اند. 7- ضعف يا كاهش قضاوت: نمي توانند لباس مناسب فصل را تشخيص دهند. حتي ممكن است دچار ضعف در استدلال شوند؛ به طوري كه مقدار زيادي پول را بدون دليل به كسي ببخشند. 8- جابجا گذاشتن اشياء: افرادي كه دچار آلزايمر هستند، ممكن است اشياء را در جاهاي غيرمعمول قرار دهند؛ مثلا اتو را در فريزر و ساعت مچي را در قندان بگذارند. 9- تغييرات در خلق و خو يا رفتار: افراد مبتلا به آلزايمر دچار نوسانات سريع خلقي مي شوند؛ مثلاً زماني آرام هستند، ولي بدون هيچ دليل مشخصي اشك ريخته و يا خشمگين مي شوند.

كاهش سروتونين
 

فضاي خالي بين سلول هاي عصبي در مغز با ماده اي شيميايي به نام سروتونين پر شده است. سروتونين از مغز ترشح مي شود و انتقال جريان الكتريكي بين نورون ها را سريع تر و آسان تر مي كند. با بالارفتن سن و پير شدن سلول ها، ترشح سروتونين كاهش مي يابد؛ بدين ترتيب ارتباط بين سلولي و انتقال اطلاعات دچار مشكل مي شود. اين مشكل بيشتر از همه در بخش حافظه و خاطرات بروز مي كند. با بالارفتن سن و كم شدن ترشح سروتونين در مغز، خاطره ها كم رنگ يا فراموش مي شوند.

درمان
 

1- فعاليت هاي فكري و به كارگرفتن قوه حافظه از بيماري آلزايمر جلوگيري مي كند. زندگي ساكت و بدون فعاليت جسمي و فكري باعث كم كاري و ناسالم شدن مغز شده و در افرادي كه آمادگي ابتلا دارند، بروز بيماري را سرعت مي بخشد. خواندن كتاب، داشتن زندگي فعال، شركت در برنامه هاي جمعي، آموختن زباني جديد، حفظ كردن شعر و آموختن موسيقي مغز را فعال نگه مي داد و باعث تقويت حافظه مي شود. 2- بهبود آلزايمر با هورمون درماني در مردان: درمان جايگزين با هورمون تستوسترون در مردان سالمند مي تواند موجب بهبودي فرم خفيف آلزايمر شود. فرايند سالخوردگي در مردان با كاهش تستوسترون همراه است. اين كمبود موجب مشكلاتي از جمله آلزايمر مي شود. 3- استاتين ها: علاوه بر كاهش سطوح كلسترول، احتمالاً در كاهش توليد پروتئين آميلوئيد نيز تأثيرگذارند.

مهم ترين عوامل خطرساز
 

سن بالا، سابقه خانوادگي، سندرم داون.
مواد مغزي موثر در روند آلزايمر:
مواد مضر: كلسترول و هموسيستئين
مواد مفيد: مواد حاوي آنتي اكسيدان (مثل سيب، روغن ماهي ...) و اسيد فوليك
كلسترول: رابطه كلسترول با آلزايمر مربوط به پروتئين App است كه به طور طبيعي در تمام افراد وجود دارد؛ ولي در افراد مبتلا به آلزايمر، طي روندي پردازشي تبديل به پروتئين بتا آميلوئيد مي شود.
اجزاي اين پروتئين جدا و در هم پيچيده مي شوند و پلاك هايي را تشكيل مي دهند كه وجه تمايز بيماري آلزايمر از ديگر بيماري هاست. افزايش كلسترول به سه صورت باعث افزايش احتمال آلزايمر مي شود: 1- موجب افزايش App مي گردد. 2- شكسته شدن پپتيدهاي آميلوئيدي و در نتيجه مرگ سلول ها مي شود. 3- سبب افزايش پروتئين اپوليپوپروتئين E (انتقال دهنده كلسترول به خارج از سلول) مي شود و نتيجتاً كلسترول بد افزايش مي يابد كه براي سلول عصبي سمي است.
هموسيستئين: افزايش هموسيستئين خون (اسيد آمينه اي كه از هضم پروتئين حيواني در بدن توليد مي شود) رگ هاي خوني را مجروح مي كند و باعث پيدايش پلاك و در نتيجه تنگ شدن سرخرگ هاي كاروتيد (رگ هاي بزرگي كه خون را به مغز مي رسانند) مي شود. فشار خون بالا، سرخرگ ها و سياهرگ ها را ملتهب مي كند و باعث تنگ شدن آنها مي شود و شرايطي را به وجود مي آورد كه پلاك ها افزايش مي يابد و سكته مغزي رخ مي دهد.

مواد غذايي مناسب
 

آنتي اكسيدان ها: مغز براي خنثي كردن راديكال هاي آزاد نياز به آنتي اكسيدان ها دارد. راديكال هاي آزاد به سلول هاي عصبي آسيب مي رسانند و عمل واسطه هاي شيميايي اعصاب را مختل مي كنند.
با افزايش سن، قدرت دفاعي بدن ضعيف مي شود و در نتيجه، اثر تخريبي راديكال هاي آزاد افزايش مي يابد.
ويتامين E: اين ويتامين مغز را از آسيب حفظ و همچنين سرعت پيشرفت بيماري آلزايمر را آهسته مي كند. اثر آنتي اكسيداني ويتامين E، تشكيل پلاك هاي آميلوئيدي را كه باعث التهاب و كج شدن انتهاي اعصاب مي شوند، متوقف مي كند. جوانه گندم، مغزها و آواكادو از منابع اين ويتامين مي باشند.
سيب: کورستين سيب يك ماده آنتي اكسيداني است و بيشترين مقدار كورستين در پوست اين ميوه است. آب سيب كمترين مقدار كورستين را دارد؛ لذا اين ميوه را حتماً با پوست بخوريد. سيب سرخ در مقايسه با سيب زرد و سبز، آنتي اكسيدان بيشتري دارد. پياز، زغال اخته و ... از ميوه هاي داراي كورستين هستند.
زردچوبه: ماده مؤثر زردچوبه كوركومين است. اين ماده خاصيت آنتي اكسيداني دارد و رسوبات چربي را كه عامل آلزايمر هستند، در مغز به نصف كاهش مي دهد.
روغن ماهي: روغن ماهي يك ماده غذايي مناسب براي مغز است، زيرا DHA (نوعي چربي امگا-3 موجود در ماهي) التهاب مغز را كاهش مي دهد و از آن محافظت مي كند. DHA فقط در انواع ماهي وجود دارد و در منابع گياهي مثل دانه كتان يافت نمي شود. مصرف هفته اي دوبار از انواع ماهي در وعده هاي غذايي توصيه مي گردد.
سبزيجات خام و تازه: آنتي اكسيدان ها و فيتوكميكال ها (رنگدانه هاي گياهي) و اسيد فوليك موجود در سبزيجات، هوش را حفظ خواهند كرد.
سويا: سويا كلسترول خون را كاهش مي دهد. موادي در سويا وجود دارد كه از اكسيده شدن LDL جلوگيري مي كنند و مانع از اثرات آتروژنيك راديكال هاي آزاد (تشكيل پلاك در ديواره داخلي سرخرگ ها) مي شود. سويا اثر آنتي اكسيداني نيز دارد و براي همه افراد مفيد است. فيتواستروژن هاي سويا، هورمون هاي گياهي هستند كه پژوهشگران اعتقاد دارند مانند هورمون استروژن باعث تقويت حافظه مي شوند.
چاي سبز: به دليل دارا بودن EGCg كه خواص آنتي اكسيداني دارد و توليد پروتئين هاي آميلوئيدي را كاهش مي دهد، در پيشگري از بروز آلزايمر مفيد است.
آنتوسيانين: آنتي اكسيداني است كه ضمن بهبود انتقال پيام هاي عصبي، حالت ارتجاعي رگ هاي خوني را حفظ مي كند و در پيشگيري از آلزايمر موثر است. منابع غني آنتوسيانين عبارتند از: زغال اخته و توت فرنگي، مويز و انگور، آلو و آلبالو. ويتامين ب9، اسيدفوليك، فولات: اسيدفوليك براي پاك كردن خون از ماده اي به نام هوموسيستين ضروري است. ميزان اسيدفوليك در خون افراد مبتلا به آلزايمر پايين است. مصرف كم سبزيجات سبزرنگ موجب افت اسيد فوليك خون و بروز لخته هاي خوني در مويرگ هاي مغز و آسيب به بافت مغز مي شود كه فراموشي را در پي دارد. اسيد فوليك در فرآورده هاي غذايي (غذاهاي جوشيده يا حرارت داده شده) از بين مي رود. نگه داشتن غذا در حرارت اتاق به مدت طولاني نيز مي تواند محتواي اسيدفوليك را از بين ببرد. غذاهايي كه شامل ميزان چشمگيري از اسيدفوليك هستند، شامل: جگر، عدسي، برنج، مخمر آبجو، آرد سويا، نخود، لوبياي مرمري، لوبيا قرمز، بادام زميني، اسفناج، برگ شلغم، گندم و مارچوبه مي باشند.
خشكبار: خصوصاً فندق كه حاوي مقدار زيادي سروتونين است، به پيگيري از بروز آلزايمر كمك مي كند.
منبع: نشريه دنياي سلامت شماره 68